Duygularımız, yaşantımızda çok önemli bir yere sahiptirler. Onlar ya hayatımızı renklendirip bize neşe verirler ya da hayatı sıkıcı bir yükmüş gibi hissettirirler. Duygu (emotion) nedir?
Duygu, kavram olarak çok komplike ve muğlaktır. Yani belirsizdir, karmaşıktır, anlaşılması güçtür. Eğer, duyguyu bize etki veya tesir eden bir olgu olarak ele alırsak, o takdirde, o olgu hakkında daha önce yaşamış olduğumuz deneyimlerimiz, tecrübelerimiz devreye girer. Örneğin, “bundan hoşlandım, onu beğendim, şunu sevdim vb.” deriz. Hoşlandığımız, sevdiğimiz veya beğendiğimiz şey insan, ev, kıyafet, renk vs. olabilir. O zaman, etki-tesir anlamı ile duyguya ” his” de (feeling) diyebiliriz. Mesela,” bu yaptığın davranıştan çok duygulandım=hislendim” dediğimiz zaman duygu ve his bu cümlede aynı anlama gelmektedir. Ama, eğer “his” kavramını ” sezgi” ile eş anlamlı kullanıyorsak, o takdirde his kavramının duygularla, deneyimlerle yani tecrübelerimizle bir ilgisi yoktur. Örneğin, ilk defa gördüğümüz bir kişiden hemen o anda hoşlanıp hoşlanmamak gibi. Bu durumda duygu ve his birbirinden farklı iki kavrama işaret eder. Az sonra değineceğim.
Duygular, akla ve muhakemeye dayalı düşüncelerimizden oldukça farklıdır. Örnek vermek gerekirse, bir deniz kenarında güneşin batışını izlemek aklımızı değil, duygularımızı harekete geçirir. Duygularımız, 5 duyu vasıtasıyla elde ettiğimiz duyumlardan ve onların bildirdiği bilgilerlerden de farklıdır. Örneğin, pastanın tadı, çiğ köftenin acısı gibi duyumlardan farklıdır. Keza, onlar algı ve hafızamızda yer alan bilgilerden de farklıdırlar. Ama yine de, bunların hepsi ile ilişkileri varsır. Yani, tüm zihinsel fonksiyonlarımızla-akıl yürütme, düşünme gibi- iletişim ve etkileşim halindedir. Hafıza bahsinde, ne düşündüğümüz, nasıl ve neyi hatırladığımız duygularımızın yoğunluğunu ya azaltır ya da çoğaltır demiştik. Benliğimizde mevcut olan her duygu, karakterimizdeki kuvvetli ve zayıf yönleri ortaya çıkarır. Çünkü, onlar : 1- Tutumlarımız üzerinde etkilidirler.2- Hislerimiz (iç alemimiz) üzerinde etkilidirler. 3- Beklentilerimiz üzerinde etkileri vardır. 4- Kaygı, endişe, merak, ve ilgilendiğimiz şeyler üzerinde etkileri vardır. 5- Hayal dünyamız üzerinde etkileri vardır. Bu bilgileri elde edince bir kişinin karakterindeki zayıf ve kuvvetli yanları ortaya çıkarmak mümkün olabilir. Örneğin, elde ettiğiniz bilgiler karşınızdaki bir kişinin öz güveninin sahte olup olmadığını tespit edebilmenize çok yardımcı olur. Zira kişilik tüm hislerin, düşüncelerin ve huy, alışkanlık gibi özelliklerin bir bütünüdür. İşte bu yüzden duygular; kişiliğimiz, düşüncelerimiz, arzularımız ve ” niyetlerimiz” üzerinde oldukça etkilidirler. Gelelim “his” kavramına.
His (feeling): Kişiye bağlı izlenim, tesir, intiba ya da kanaat (impression) gibi özellikler içerir. Bu bağlamda his, duygu ile eş anlamlıdır. (buraya çok dikkat edelim. Şayet his ve duygu eş anlamlı ise, sezgiye dayalı değildir. Çünkü, sezgi tecrübeye dayalı olmaz.). İntiba ve kanaatlerimizde genellikle bilincin bir etkisi olmasa da, bazı olgularda bilincin etkisi mevcuttur. Zira, izlenim bir kişinin konuşmalarından, davranışlarından elde ettiğimiz çıkarımlardır. İşte tam da bu yüzden, bu çıkarımları yapabilmemiz için, belleğimizde önceden yer alan bir deneyimin olması gereklidir. Bu hisler, bir şarta bağlı olan olgu ya da olay sonucu ortaya çıkarlar.https://kurandakihayat.com
Duygular yoğunluğuna göre: a-Ya tutku yani ihtiras (irade ve yargılarımızı aşan güçlü coşku tdk) olarak; ya da b-hırs (aşırı tutku, sonu gelmeyen istek tdk) olarak bizlerde kendini gösterir. Bu yüzden de daima niyetle bağlantılı olur. Niyetler ise ya amaca, ya sebebe, ya da akla göre tezahür edip; yaşanılan duyguların yoğunluğuna göre bir şekil alarak eyleme geçer veya geçmez. Duygu yoğunluğu şüphesiz duyguların cinsine göre belirlenir. Bu belirlemeyi yapan da niyetlerimizdir. Şurası bir gerçektir ki, duygular yaşantımız üzerinde etkili bir rol oynadıkları için, onların önemi hakkında bir bilgi sahibi olmamız gereklidir. Dolayısıyla, bir sonraki yazı, ” Duygu Çeşitlerinin Önemi ” hakkında olacaktır.http://twitter.com
Görüşmek dileğiyle!
Ayşe N. Aşkaroğlu